කොරෝනා ලොව පුරා මිලියන 4.5 ක ජනතාවකට ආසාදනය වී ඇති අතර 2020 මැයි මැද භාගය වන විට 300,000 ක් පමණ මියගොස් ඇත. සුව වී ඇත්තේ මිලියන 1.6 ක් පමණි. කොරෝනාවලින් මේ දක්වා ආරක්ෂිතව සිටින තවත් මිලියන ගණනක් රටවල් අගුලූ දැමීමෙන් පීඩා විඳිති. ආහාර නොමැතිකම, ජීවනෝපාය සඳහා ප‍්‍රවේශය, සෞඛ්‍ය පහසුකම්, වෙනස් කොට සැලකීම, මානව හිමිකම් උල්ලංගනය කිරීම්,
ගෘහස්ථ හිංසනය, කුඩා ව්‍යාපාර අහිමිවීම වැනි කරුණු කිහිපයක් මේ අතර වේ. මේ අතර ඩිජිටල් ලෝකයට ඔන්ලයින් අලෙවිකරණය, ඔන්ලයින් අධ්‍යාපනය, ඔන්ලයින් රැස්වීම් යනාදිය තුළින් විශාල දියුණුවක් ඇති වී තිබේ.
සමහර විද්වතුන් අනාවැකි පළකරන්නේ ලෝක ඔන්ලයින් වෙළඳෙපළ දැවැන්තයා වන ඇමසෝන් ඔවුන්ගේ පළමු ටි‍්‍රලියනය උපයාගන්නා අතර බිල් ගේට් පවා ඔහුගේ ධනය වැඩි කර ගනු ඇති බවයි. ලෝකයට මිනිසුන් ලක්ෂගණනක් අහිමි වුවද, අගුලූ දැමීමේදී අවම වශයෙන් අනපේක්ෂිත ගැබ්ගැනීම් මිලියන 7 ක් පමණවත් සිදුවන බව ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය පුරෝකථනය කරයි.
ස්පාඤ්ඤ උණෙන් ඉගෙන ගනිමු
1918 සිට 1919 දක්වා කාලය තුළ මිලියන 500 ක පමණ ජනතාවක් හෝ ලෝක ජනගහනයෙන් තුනෙන් එකක් පමණ H1N1 ස්පාඤ්ඤ උණ හෝ ඉන්ෆ්ලූ‍වෙන්සා වෛරසය ආසාදනය වී ඇති බවට ගණන් බලා ඇත. මරණ සංඛ්‍යාව ලොව පුරා අවම වශයෙන් මිලියන 50 ක් පමණ වූ බව ගණන් බලා තිබේ. වෛද්‍ය විශේෂඥයන්ට අනුව කොරෝනා ද ඒ හා සමාන හානිකර විය හැකිය.
දෙවන ලෝක යුද්ධයේ සිට කාර්මිකකරණය ආරම්භ වූ අතර යුරෝපයේ හා අනෙකුත් සංවර්ධිත රටවල දරිද්‍රතා තත්ත්වය යහපත් අතට හැරුණත් මිලියන 736 ක් පමණ ජනතාව තවමත් දරිද්‍රතා රේඛාවට පහළින් ජීවත් වෙති. 2018 වන විට, ලෝක ජනගහනයෙන් සියයට 55 කට අවම වශයෙන් එක් සමාජ ආරක්ෂණ මුදල් ප‍්‍රතිලාභයක් සඳහා හෝ ප‍්‍රවේශයක් නොමැත. නවතම දත්ත උපයෝගී කරගනිමින් ලෝක බැංකුව පුරෝකථනය කරඇත්තේ කොරොනා වෛරස් මිලියන 40-60 අතර ජනතාවක් දරිද්‍රතාවයට තල්ලූ කරන බවයි. ඊනියා වර්ධනය සෑම කෙනකුටම ළඟා වී නැති අතර ලොව පුරා මිලියන 780 ක ජනතාවකට වැඩිදියුණු කළ ජල ප‍්‍රභවයක් ලබාගත නොහැක. බිලියන 2.5 ක ජනතාවට එනම් ලෝක ජනගහනයෙන් 35% කට වඩා වැඩි පිරිසකට හෝ පුද්ගලයින් 3 දෙනෙකුගෙන් එක් අයෙකුට වැඩි දියුණු කළ සනීපාරක්ෂාව සඳහා ප‍්‍රවේශයක් නොමැත.
කාර්මිකකරණය සමහර අය ධනවත් කරයි. නමුත් එය බොහෝ මිනිසුන් දුප්පත් හා කම්කරු පන්තිය බවට පත් කළේය. මෙම කාර්මිකකරණය දූෂණයෙන් හා අධික ලෙස සූරාකෑමෙන් සමහර තිරසාර ආර්ථිකයන් කඩාකප්පල් විය. 1918-1919 ස්පාඤ්ඤ උණ ව්‍යාපාරික ලෝකය ද වෙනස් කළේය. කුඩා හා විශාල ව්‍යාපාර බොහොමයක් අහිමි වූ අතර සමහර නව ව්‍යාපාර බිහිවිය. ගෝලීය ගල් අඟු‍රු නිෂ්පාදනය සියයට 20 කින් අඩු විය. කොකාකෝලා වැනි සමාගම් මෙම උණ රෝගයෙන් පසු වේගයෙන් වර්ධනය විය. ස්පාඤ්ඤ උණ සමයේදී පරිසර දූෂණය හා වායු විමෝචනය පිළිබඳව වැඩි සාකච්ඡුාවක් නොතිබුණි.
කොරෝනා පරිසරය පිරිසිදු කළේ කෙසේද?
කොරෝනා සමයේදී සොබාදහම පිරිසිදු කිරීම බොහෝ අය දුටහ. 2019 අවසාන කාර්තුවේ සිට චීනයේ විශාලතම විදුලි බලාගාර හයේ චීනයේ විමෝචන 25% කින් පහත වැටී ඇති බව බීබීසී වාර්තාකරයි. ”හොඳ තත්ත්වයේ වාතය” සහිත දින 11.4% කින් ඉහළ ගොස් ඇති අතර එය පසුගිය වසරේ චීනයට වඩා නගර 337 ක පැවති කාලයට සාපේක්ෂව 11.4% කින් ඉහළ ගොස් ඇති බව එහි පරිසර හා පරිසර අමාත්යාංශය පවසයි. යුරෝපයේ, චන්ද්‍රිකා ඡුායාරූප මගින් පෙන්නුම් කරන්නේ නයිට‍්‍රජන් ඩයොක්සයිඞ්වි මෝචනය උතුරු ඉතාලිය පුරා මැකී යන බවයි. ඒ හා සමාන කතාවන් ලොව පුරා පැතිරෙමින් තිබේ.
ශී‍්‍ර ලංකාවේ මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය කියා සිටින්නේ කර්මාන්තශාලා ක්රියාත්මක නොවීම හේතුවෙන් කැළණි ගඟ වඩාත් පිරිසිදු බවයි. කර්මාන්තශාලා 7000 කට වැඩි ප‍්‍රමාණයක් කැළණි ගඟ දිගේ ක්රියාත්මක වන අතර අඩකටත් වඩා අඩු ප‍්‍රමාණයක් පාරිසරික බලපත‍්‍රයක් දරයි. කොරෝනා සමයේදී කරනලද සමීක්ෂණයකදී ප‍්‍රතිචාර දැක්වූවන්ගෙන් 85% ක් Covid-19 නිසා ඇති වූ පාරිසරික වෙනස්කම් සහ බලපෑම මධ්‍යස්ථ සිට ඉහළ මට්ටමක පවතින බව වටහා ගත්හ. ඔවුන් අතර බොහෝ දෙනා ශබ්ද දූෂණය අඩු කිරීම, වඩා හොඳ වාතයෙහි ගුණාත්මකභාවය සහ නිතිපතා පැහැදිලි නිල් අහස සහ ගංගා දූෂණය අඩු කිරීම දැක ඇත.
ශ‍්‍රී ලංකාවේ මිලියන 7.5 ක වාහන සමූහයක් සහ කර්මාන්ත 20,000 කට අධික ප‍්‍රමාණයක් මාස 2 ක් තුළ ක්රියාත්මක නොවීමෙන් පසු ප‍්‍රවාහන විමෝචනය අඩු නොවන්නේ කෙසේද?. නමුත් අවම වශයෙන් මිලියන 1.4 ක පිරිසක් මෙම කර්මාන්තවල සේවය කරති. කොරෝනා අගුළු දැමීමෙන් ඔවුන්ගෙන් කී දෙනෙකුට රැුකියා අහිමි වේදැයි අපි නොදනිමු. ලොව පුරා කොරෝනා අවසන් වන විට රැුකියා මිලියන ගණනක් අහිමි වන බව පෙනේ. ලෝක සංචාරක හා සංචාරක කවුන්සිලයට අනුව, කොරෝනා වෛරස් වසංගතය හේතුවෙන් සංචාරක අංශයේ පමණක් රැුකියා මිලියන 75 ක් දක්වා ක්ෂණික අවදානමක් ඇත.
කොරෝනා හේතුවෙන් අපේ‍්‍රල් මාසයේදී තෙල් මිල කඩා වැටුණි. එක්සත් ජනපද පුරවැසියන් මිලියන 30 කට වැඩි පිරිසක් විරැකියා ප‍්‍රතිලාභ ගොනු කළහ. කම්කරුවන්ට සහ ව්‍යාපාරවලට උපකාර කිරීම සඳහා එක්සත් ජනපද සෙනෙට් සභාව ඩොලර් ටි‍්‍රලියන 2 ක කොරෝනා ආධාර පනතක් සම්මත කළේය. නිෂ්පාදන අංශයේ බලපෑම හේතුවෙන් චීන ආර්ථිකය ද බලපෑම් එල්ල විය. පාඩු සඳහා වන්දි ගෙවන ලෙස ලෝකය චීනයට කියා සිටීමට පටන් ගත්හ. ලොව පුරා රජයන් සේවකයින්ගෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ හැකි සෑම තැනකම නිවසේ සිට වැඩ කරන ලෙසයි. ’දදප වැනි තාක්ෂණ සමාගම්වල කොටස් ඉහළ ගොස් තිබේ.
Covid – 19 පසූව
වෛද්‍ය විශේෂඥයින්ට අනුව කොරෝනා නියාමනය කිරීමට යම් කාලයක් ගතවනු ඇත. සමහරු විශ්වාස කරන්නේ එය එච්.අයි.වී / ඒඞ්ස් මෙන්ම සමාජයට ආවේණික වනු ඇති බවයි. කොරෝනා අවසන් වූ පසු ලෝකය ගමන් කරන්නේ කෙසේද යන්න විශාල ප‍්‍රශ්නයකි.
බොහෝ විට සෑම නිෂ්පාදන අංශයක්ම පූර්ව කොරෝනා ක‍්‍රමයට ආපසු යනු ඇත. කොරෝනා කාලය තුළ සිදුවූ පාඩු පියවා ගැනීම සඳහා ඔවුන් සෑම දෙයක්ම කරනු ඇත. කර්මාන්ත මගින් ස්වාභාවික සම්පත් හා මිනිස් බලය සුරාකමින් වැඩි මුදලක් උපයනු ඇත. වැඩි ආහාර, බලශක්ති සඳහා පතල් කැණීම සහ කාර්මික ද්‍රව්‍යය නිෂ්පාදනය කිරීම සඳහා වැසි වනාන්තරවලට හානි සිදුවනු ඇත. ස්පාඤ්ඤ උණ මෙන්ම කොරෝනා වසංගතයද මිනිසුන්ට අමතක වනු ඇත. ක්ෂීරපායීන් ආසාදනය කරන නොදන්නා වෛරස් 320,000 ක් ලෝකයේ ඇත. දේශගුණික විපර්යාස, වනාන්තර හා වනජීවී විනාශය අනාගත වසංගතවලට හේතු වේ.
එබැවින් වඩාත් සංවිධානාත්මක කාර්මික හා නිෂ්පාදන අංශයේ දැවැන්තයින් එවැනි අනාගත අවදානම් සඳහා සූදානම් වනු ඇත. අනාගත වසංගතවලට මුහුණ දීම සඳහා නිෂ්පාදන චක‍්‍ර ස්වයංක‍්‍රීය කිරීම හේතුවෙන් වැඩි කල් යන්නට මත්තෙන් වැඩි පිරිසකට රැුකියා අහිමි වනු ඇත. මිනිස් රැුකියා අඩු කිරීම සඳහා කර්මාන්ත,
ගොවිතැන්, පතල් හා වෙනත් බොහෝ අංශ ක්රියාත්මක කිරීම සඳහා 5ඨ තාක්ෂණය අඛණ්ඩව ප‍්‍රවර්ධනය කිරීම ඔවුන් සිදුකරනු ඇත. කොරෝනා සමයේ තොරතුරු තාක්ෂණ ක්ෂේත‍්‍රයේ උත්පාදනය නව තාක්ෂණයන් භාවිතා කිරීම සඳහා හොඳ පෙළඹවීමකි. පශ්චාත් කොරෝනා කාලය තුළ විරැුකියාව ප‍්‍රධාන ප‍්‍රශ්නයක් වනු ඇත. තොරතුරු තාක්ෂණ ක්ෂේත‍්‍රය හැරුණු විට නව රැුකියා ලැබෙනු ඇතැයි විශ්වාස කිරීම දුෂ්කර ය. සංචාරක අංශයේ රැුකියා යථා තත්ත්වයට පත්වීමට වැඩි කාලයක් ගතවනු ඇත.
සූර්ය බලශක්තිය ඇතුළු විකල්ප තිබීම නිසා පොසිල දහනය අඩුවීම නැවත වැඩි නොවනු ඇතැයි මම විශ්වාස කරමි. එහෙත් න්‍යෂ්ඨික බලය තවමත් ඉහළ යමින් පවතින බව පෙනේ. ලෝකයට විවේක කාලයක් තිබුණද, කොරෝනා නිසා සූරාකෑම හා දූෂණය අවසන් නොවනු ඇත.
ශී‍්‍ර ලංකාවේ හෝ ඇමේසන් හි කොරෝනා කාලය තුළ පවා දැනටමත් දැක ඇති පරිදි ජාතික මට්ටමින් වැඩි ඉඩම් කොල්ලයක් සිදුවනු ඇත. සමහර රටවල් දේශීය නිෂ්පාදනයට යොමුවී ඇති අතර චකී‍්‍රය ආර්ථිකය ගැන සලකා බලයි. අවම වශයෙන් කෙටි කාලයක් සඳහා දේශීය ජනතාව තමන්ගේම ආහාර නිපදවීමට උත්සාහ කරනු ඇත, නමුත් මෙය දිගු කාලීනව සිදුවනු ඇතැයි මම අපේක්ෂා නොකරමි. ඉහළ නිෂ්පාදන පිරිවැයක් සහිතව දේශීය නිෂ්පාදනය පවත්වා ගැනීම දුෂ්කර වනු ඇත. සුපිරි වෙළඳසැල් යෝධයන් බරපතල ලෙස අසමත් වුවහොත් හැරෙන්නට දේශීය ආර්ථිකයේ වර්ධනයට කිසිදු වාසියක් නොලැබෙනු ඇත. අධික ලෙස සුරා කෑම නිසා ඔවුන් ලාභදායී ආහාර සහ වෙනත් භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය කරයි.
කොරෝනා අගුලූ දැමීම මඟින් අසමානතාවය මිනිසුන්ට වෙනස් ලෙස බලපාන ආකාරය මනාව පෙන්විය. දුප්පත් හා පහළ මධ්‍යම ආදායම් ලබන පවුල් පාරිසරික, සෞඛ්‍ය කම්පනවලට ගොදුරු වන්නේ කෙසේද යන්න පෙන්වාදුණි. දේශීය තිරසාර ආහාර නොමැතිකම සහ මූලික නිෂ්පාදනය දේශීය ජනතාවට බලපෑම් කළ හැකි බව එයින් ඔප්පු විය. විශාල බහුජාතික ආහාර සමාගම් බහුතරයකට විසඳුම නොවන බව ද එය ඔප්පු කර ඇත. බහුතරයක් සඳහා සමාජ හා ආර්ථික සුරක්ෂිතභාවය නොමැතිකම වෙනස් කොට සැලකීමට හේතු විය හැකි බව මින් ඔප්පු විය.
කොරෝනා යනු අපට මෙම ගැටළු මඟහරවා ගත හැකි ආකාරය ගැන සිතා බැලිමට ලබාදුන් මොහොතකි. අපගේ අනාගතය සැලසුම් කිරීමට කාලයයි. සෑම අංශයක්ම ආවරණය වන තිරසාර සංවර්ධන අරමුණු වල වැදගත්කම අපි දැනටමත් හඳුනාගෙන ඇත්තෙමු. අපගේ සෞඛ්‍යය පද්ධතිය කෙතරම් ශක්තිමත්ද, නමුත් විනයගරුක පුද්ගලයන් කිහිප දෙනෙකු සමඟ එය කළමනාකරණය කරන්නේ කෙසේද යන්න අප හඳුනාගෙන ඇත. මත්ද්‍රව්‍යවලට ඇබ්බැහි වීම සමාජීය ගැටලූ‍වක් පමණක් නොවන බව අප දැන් ඉගෙන ගෙන ඇත්තෙමු. මිනිසුන් පහසුවෙන් මේ තත්වයට අනුවර්තනය වන ආකාරය සහ තමන්ගේම ආහාර වගා කිරීම ආරම්භ කරන ආකාරය අපි දුටුවෙමු.
ග‍්‍රාමීය ඒකක තිරසාර කිරීම අනාගත වසංගතවලට මුහුණ දීම සඳහා ඉදිරි මාවතකි. නගර සහ නාගරික මධස්ථාන ඉදිකිරීම අනාගතයේදී වැරැුද්දක් වනු ඇත. අප ජලය ගැන බැ?රුම් ලෙස සිතන්නේ නම් කාර්මික දූෂණය ගං ඉවුරෙන් පිටතට ගෙන යා යුතුය. ඒවා ඉහළ නියාමනය කරන ලද කාර්මික කලාප වෙත ගෙන යා යුතුය. තාවකාලික කාර්මික සංවර්ධනය අනාගත කම්පනවලට අපව වඩාත් අවදානමට ලක් කරයි. අනාගත වෛරස් වසංගත හා දේශගුණික විපර්යාසවලින් මිනිසුන් බේරා ගත හැක්කේ වනාන්තරයට පමණි. සොබාදහම සමතුලිත කරන බැවින් වන ජීවීන්ට ඔවුන්ගේ වාසස්ථානවල රැුඳී සිටීමට ඉඩ දිය යුතුය. මිනිස් ජනාවාස හෝ ආහාර නිෂ්පාදනය සඳහා ඒවා විනාශ නොකළ යුතුය. අතහැර දැමූ කෘෂිකාර්මික ක්ෂේත‍්‍රයන්ට නව තාක්ෂණයෙන් ආහාර නිෂ්පාදනයට සේවය කළ හැකිය. ඇත්ත වශයෙන්ම කුඩා ගෙවතු දේශීය ආර්ථිකයට සහාය වීමට හොඳම ක‍්‍රමයයි. මිනිසුන් ගොවිතැන දෙස බැලූවත් දේශීය බීජ නොමැත. දේශීය බීජ හා පාරිසරික වගාව (්ටරදැජදකදටහ* ප‍්‍රවර්ධනය කිරීම ආහාර නිෂ්පාදනය සඳහා ඉදිරි මාවතකි.
කොරෝනා ඔප්පු කළේ වෙළෙඳපොලේ බොහෝ නිෂ්පාදන සුඛෝපභෝගී භාණ්ඩ බවයි. ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් නොමැතිව මිනිසුන්ට පහසුවෙන් ජීවත් විය හැකි බව එයින් ඔප්පු විය. එම අනවශ්‍ය භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය හා ආනයනය කිරීම නතර කිරීම දේශීය තිරසාරභාවය සඳහා අත්‍යාවශ්‍ය වන අතර අධිපරිභෝජනය කිරීම සහ අධික ලෙස සූරාකෑම නතර කරයි.
අවසාන වශයෙන්, මානව හිමිකම් සහ ග‍්‍රහලෝක සීමාවන්ට ගරු කරමින් පාරිසරික හායනය සඳහා මූලික හේතු පිළිබඳව ගෝලීයව සහ දේශීයව අප අවධානය යොමු කළ යුතුය. අප සොබාදහමට කොන්දේසි විරහිතව ගරු කළ යුතු අතර පරිවර්තනය සඳහා දේශීය මුල පිරීම් ඇතුළු ස්වාභාවික පරිසර පද්ධති යථා තත්වයට පත්කළ යුතුය. තිරසාර කෘෂිකර්මාන්තයට සහ සෞඛ්‍ය සම්පන්න ආහාර පද්ධතියට ජනතාව දක්වන ප‍්‍රතිචාරවලට රජයන් සහාය විය යුතුය. මිනිසුන්ට ප‍්‍රතිචාර දැක්විය හැකි දේශගුණික කි‍්‍රයාමාර්ග සඳහා රජයන් ද සහාය විය යුතුය.
හේමන්ත විතානගේ
විධායක අධ්‍යක්ෂ, පරිසර යුක්ති කේන්ද්‍රය
